این روزها نمی‌توان به جایی نگاه کرد و اثری از هوش مصنوعی (AI) ندید. از پردازش متن و جستجوی اینترنتی گرفته تا سیستم‌های امنیتی و تجهیزات تولیدی، AI همه جا حضور دارد. بنابراین جای تعجب نیست که پزشکی نیز تحت تأثیر پیشرفت‌های هوش مصنوعی قرار گرفته است. اما همان‌طور که AI وعده‌های بزرگی در این حوزه دارد، چالش‌ها و ملاحظات اخلاقی و ایمنی نیز باید در نظر گرفته شوند.
انجمن پزشکی آمریکا (AMA) در همین راستا تأکید می‌کند که یک چارچوب نظارتی قوی برای اطمینان از امنیت، کیفیت بالا، بی‌طرفی و اعتبار بالینی محصولات مبتنی بر AI ضروری است. AMA بر این باور است که همان‌طور که داروها و روش‌های درمانی جدید قبل از ورود به بازار باید اثبات شوند، ابزارهای هوش مصنوعی در پزشکی نیز باید از نظر بالینی مورد بررسی قرار بگیرند و اثربخشی آن‌ها اثبات شود.
رشد سریع علاقه پزشکان به هوش مصنوعی
با وجود نیاز به احتیاط، تحقیقات نشان می‌دهد که علاقه پزشکان به فناوری هوش مصنوعی در حال افزایش است. طبق نظرسنجی AMA، ۶۸٪ از پزشکان در سال ۲۰۲۴ مزایای AI را به رسمیت می‌شناسند که نسبت به ۶۳٪ در سال ۲۰۲۳ رشد داشته است. همچنین میزان استفاده از AI در پزشکی نیز رو به افزایش است؛ در سال ۲۰۲۳، تنها ۳۸٪ از پزشکان از AI استفاده می‌کردند، اما در سال ۲۰۲۴ این رقم به ۶۲٪ افزایش یافت.
دکتر جسی ام. ارنفلد (Jesse M. Ehrenfeld)، رئیس سابق AMA، درباره این تغییرات می‌گوید:
“فشارهای کنونی بر نظام سلامت بسیار زیاد است. ما تعداد کافی پزشک و نیروی درمانی برای پاسخگویی به تقاضای بیماران نداریم. هوش مصنوعی می‌تواند در این بحران به ما کمک کند.”
اما با تمام این امیدها، نگرانی‌ها و چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید قبل از پذیرش گسترده این فناوری در حوزه پزشکی بررسی شوند.
کاربردهای هوش مصنوعی در پزشکی
۱. استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت و امور اداری پزشکی
یکی از مهم‌ترین کاربردهای AI در حوزه سلامت، مدیریت و کاهش بار کاری پزشکان و کارکنان بیمارستان‌ها است.
هوش مصنوعی می‌تواند حجم عظیمی از داده‌های پزشکی را پردازش و مدیریت کند. دکتر پاتل در این باره می‌گوید:
“هوش مصنوعی می‌تواند بار اداری را کاهش داده و پزشکان را از صرف زمان زیاد در پشت کامپیوتر نجات دهد.”
نمونه‌ای از این فناوری در بیمارستان Tampa General استفاده می‌شود؛ در این بیمارستان از AI برای ایجاد مستندات پزشکی و پرونده‌های بیماران استفاده می‌شود. طبق گفته پاتل:
“هر ساعت که پزشکان با بیمار سپری می‌کنند، معمولاً دو ساعت دیگر را برای ثبت اطلاعات در سیستم صرف می‌کنند. هوش مصنوعی می‌تواند این کار را انجام داده و زمان بیشتری را برای پزشکان آزاد کند.”
AMA این نوع استفاده از هوش مصنوعی را تأیید می‌کند و معتقد است که استفاده از AI در امور اداری، تأثیرات مثبت زیادی دارد و ریسک آن پایین است. اگر AI در فرآیند ثبت اسناد پزشکی اشتباهی داشته باشد (مثلاً یک خطای تایپی)، تأثیر مستقیمی روی سلامت بیمار نخواهد داشت.
۲. نقش هوش مصنوعی در تشخیص و درمان بیماران
AI به سرعت در حال ورود به حوزه‌های تشخیصی مانند آسیب‌شناسی (پاتولوژی)، تصویربرداری پزشکی و تحلیل آزمایشگاهی است.
نمونه‌ای از کاربرد AI در تشخیص سرطان پروستات:
- پس از انجام بیوپسی پروستات، تصاویر دیجیتالی از بافت تهیه می‌شود.
- یک مدل یادگیری ماشینی (Machine Learning) این تصاویر را بررسی کرده و احتمال وجود سرطان را تعیین می‌کند.
- پزشک نتایج AI را با یافته‌های انسانی مقایسه کرده و در نهایت تصمیم‌گیری نهایی توسط پزشک صورت می‌گیرد.
پزشکان تأکید می‌کنند که هنوز هیچ گزارشی بدون تأیید نهایی پزشک به بیماران ارائه نمی‌شود:
“AI به ما کمک می‌کند، اما تصمیم نهایی همچنان به عهده پزشکان است.”
هوش مصنوعی در رادیولوژی
هوش مصنوعی می‌تواند به پزشکان در تفسیر سریع‌تر و دقیق‌تر اسکن‌های پزشکی کمک کند. به عنوان مثال:
- در یک بیمارستان، یک بیمار با لخته‌های خونی شدید در دو سمت بدن و فشار ناگهانی روی قلب مراجعه کرد.
- پزشک CT اسکن را تجویز کرد و AI در پس‌زمینه، نتایج را بلافاصله تحلیل کرد.
- AI نتیجه را چند ساعت قبل از رادیولوژیست اعلام کرد و تیم پزشکی اقدامات فوری را آغاز کرد.
چالش‌ها و احتیاط‌های مربوط به هوش مصنوعی در پزشکی
با وجود تمام مزایای AI، چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید به آن‌ها توجه شود:
خطاهای احتمالی و مسئولیت‌پذیری
اگر هوش مصنوعی در تشخیص اشتباه کند، چه کسی مسئول خواهد بود؟
آیا پزشکان باید به‌طور کامل به AI اعتماد کنند یا نقش آن را محدود نگه دارند؟
حریم خصوصی داده‌های بیماران
سیستم‌های AI حجم عظیمی از داده‌های حساس بیماران را پردازش می‌کنند؛ چگونه می‌توان از امنیت این داده‌ها اطمینان حاصل کرد؟
شفافیت و نظارت بر هوش مصنوعی
AMA بر اهمیت یک چارچوب نظارتی برای توسعه و استفاده از AI در پزشکی تأکید می‌کند تا محصولات ایمن و مؤثر وارد بازار شوند.
نتیجه گیری
هوش مصنوعی آینده پزشکی را تغییر خواهد داد، اما نه به‌عنوان جایگزین پزشکان، بلکه به عنوان یک ابزار کمکی. AI می‌تواند بهره‌وری پزشکان را افزایش داده، روندهای تشخیصی را بهبود بخشیده و تصمیم‌گیری پزشکی را دقیق‌تر کند.
اما با وجود تمام این مزایا، احتیاط و نظارت در استفاده از این فناوری ضروری است. چون هوش مصنوعی باید به‌صورت مسئولانه، شفاف و منصفانه توسعه و اجرا شود.
با این سرعت رشد فناوری، پزشکی در آستانه یک تحول بزرگ قرار دارد، اما این تغییر باید همراه با قوانین و استانداردهای مناسب انجام شود تا امنیت و اعتماد بیماران و پزشکان حفظ شود.
